Hei de recoñecer que estes últimos días cambiei lixeiramente as miñas rutinas matinais, tentando non coincidir no espazo-tempo con Ramiro, aquel antigo compañeiro de profesión do que xa lles falei nalgunha outra ocasión. E non porque aquela relación afectiva que mantivemos incólume ao longo dos anos sufrise algunha deterioración, senón porque —pobre de min! —aínda non conseguín elaborar unha contestación simple á súa pregunta sobre a miña postura de apoio ou rexeitamento á continuidade do funcionamento das actuais centrais nucleares.
E mira que parece
fácil tomar partido neste tema! Bastaría con aplicar aquela vella máxima de “os
amigos dos meus inimigos son os meus inimigos” para deducir que, se Vox, o
PP e as grandes eléctricas están a favor da continuidade de estas centrais eu tería
que estar en contra. Parece, pero non o é, porque en primeiro lugar tal
actitude indica unha visión do mundo moi simplista, unha visión en branco e
negro que ten indubidables vantaxes cognitivas, pero que raramente pode aspirar
a entender a complexidade da sociedade, da ciencia e das relacións humanas.
E en segundo
lugar porque son galego e onde se mirou que un galego conteste a unha pregunta
se non é con outra pregunta? Actitude que demostra a ancestral sabedoría dun
pobo que ben sabe que poucas preguntas están o suficientemente claras como para
permitir responder sen demandar máis aclaracións. Se cadra porque nun mundo que
tentan facer cada vez máis binario somos un dos redutos do analóxico, dunha
sociedade sen certezas, dunha sociedade de matices de “deus é bo e ou diaño
non é malo”.
A miña pretensión
de facer simple o complexo, que creo que se fai evidente en este e no resto de
artigos anteriormente publicados, necesita dun concienciudo proceso previo de
análise das vantaxes e inconvenientes de ambas as posturas. Un proceso de
formación de opinión que en primeiro lugar defina e delimite os aspectos do
problema que se van a ter en conta, revisando a máxima información relevante
posible, libros, artigos, estudos e expertos, sen máis filtro previo que o seu
nivel de coñecemento do tema. E sen esquecer que calquera actividade industrial
ten un efecto importante sobre o medio ambiente. E que tanto a continuidade
como o desmantelamento dunha central nuclear ten efectos positivos e negativos;
e que no único que podemos —e debemos— influír coa nosa acción é en facer
medrar os aspectos positivos e minimizar os negativos.
É obvio que para
presentar estas realidades complexas de maneira clara e sinxela que faciliten a
comprensión dos conceptos difíciles ás audiencias non especializadas, non
podemos —de novo non debemos— caer na tentación de empregar unha linguaxe
imprecisa para facer a realidade máis accesible, perdendo detalles importantes
ou matices cruciais que poden levar a conclusións erróneas ou solucións
incompletas; tampouco alterar a verdadeira natureza do problema por eliminar
elementos que consideramos demasiado "complexos" para o lector medio.
Tampouco por concentrarse demasiado nos detalles perder a perspectiva xeral e
non ver o problema no seu conxunto, nin quedar atrancado nestes detalles e non
chegar a conclusións ou accións prácticas.
Despois de todo
este proemio creo deixar claro abondo que para contestar a Ramiro —no caso de
que me dea atopado—, e de paso aos meus incombustibles lectores, o primeiro que
teño que facer é deixar de lado apriorismos e preferencias xuvenís —eu tamén
levei no meu coche a «pegata» de “no Nukes!”— e pasar a enumerar eses
aspectos que eu considero positivos e negativos das dúas actuacións posibles, o
desmantelamento ou a continuidade, dás centrais nucleares que antes citaba.
E como “verba
volant e scripta manent”, vou tentar sistematizar estas ideas nun papel
comezando cos efectos positivos e negativos para o medio ambiente e o SEP do
desmantelamento e da continuidade das centrais nucleares existentes.
..................................................................................................................................................................
1. Desmantelamento das nucleares existentes.
Por empezar por algunha parte, se cadra polo que máis me
pide o corpo, comecemos analizando os efectos positivos e negativos sobre o
medio ambiente e sobre o Sistema Eléctrico de Potencia, SEP, deste proceso
complexo e prolongado que supón o desmantelamento dunha central nuclear.
1.1. Efectos positivos sobre o medio ambiente.
Pouca discusión admite o principal destes efectos
positivos: a redución do risco de accidentes nucleares. O certo é que unha vez
desmantelada a central, elimínase o risco dun accidente nuclear grave como os
que máis repercusión mediática tiveron: o do 26 de abril de 1986 na central
nuclear de Chernóbil, na que os técnicos da central conseguiron transformar
unha proba rutineira de seguridade nunha explosión do núcleo, e a do 11 de
marzo de 2011, na de Fukushima como resultado dun terremoto seguido dun tsunami.
Aínda que a probabilidade de ocorrencia dun incidente importante continúa sendo
moi remoto, os efectos devastadores dos accidentes citados foron suficientes
para xerar na poboación un rexeitamento á continuidade desta tecnoloxía.
Certo é que o desmantelamento dunha central nuclear xera
residuos de todo tipo, máis este desmantelamento supón a redución drástica dos
residuos nucleares que se producen polo funcionamento do reactor, residuos que
deben ser xestionados durante longo tempo, o que sen dúbida é tamén un aspecto
positivo.
Tamén se cita a diminución da contaminación térmica
provocada polas grandes cantidades de calor que o funcionamento dunha nuclear
supón, aínda que neste caso o argumento é moito máis débil xa que calquera
central de xeración cuxa actividade se interrompa diminúe a produción de calor.
Finalmente é posible —aínda que moi pouco probable— que o
desmantelamento da central permita a restauración do terreo onde se situaba, o
que tería un impacto positivo na biodiversidade local.
1.2. Efectos negativos sobre o medio ambiente.
O desmantelamento dunha central nuclear é un proceso moi
longo, moi agresivo e bastante perigoso para o medio ambiente. Ao longo deste
proceso, que pode durar décadas, é preciso garantir a seguridade das
instalacións e evitar fugas de radioactividade e contaminación do chan, o aire
e a auga por substancias radioactivas.
Este proceso de desmantelamento require unha gran
cantidade de recursos enerxéticos e económicos, así como o uso intensivo de
maquinaria pesada movida por motores de combustión que xerarán unha enorme
cantidade de emisións de gases de efecto invernadoiro. É practicamente
imposible asegurar que este proceso de desmantelamento non supoña unha enorme
perturbación dos ecosistemas locais e que afecte gravemente á biodiversidade da
zona.
Sen esquecer que simplemente parando as nucleares
perdemos aproximadamente un 14% de xeración «despachable» libre de emisións;
perda que na situación actual do «mix» terá que ser asumida en boa parte polas
centrais de gas de Ciclo Combinado.
1.3. Efectos sobre o Sistema Eléctrico de Potencia.
As centrais nucleares desempeñan un papel crucial na
subministración de “enerxía basee” no SEP.
Á súa vez representan unha parte importante da estabilidade de rede. A
continuación, detállanse os efectos máis relevantes:
1.3.1. Impacto na estabilidade da subministración.
As centrais nucleares proporcionan unha enerxía constante
e predicible, o que contribúe á estabilidade da subministración. O seu peche
implica a perda dunha das fontes fundamentais de subministración desta enerxía
base, o que vai aumentar a dependencia doutras fontes que poidan cumprir o
mesmo papel, entre as cales, por suposto, non están a eólica nin a
fotovoltaica.
Eliminadas por razóns obvias o resto das térmicas
baseadas na combustión, quedaríannos soamente as xeotérmicas e solar-térmicas
(irrelevantes en canto a potencia dispoñible) e as grandes hidroeléctricas de
encoro. Tras o desmantelamento nuclear sería imprescindible realizar
importantes investimentos en novas infraestruturas, como redes de transmisión, sistemas
de almacenamento e centrais de respaldo, para garantir a estabilidade da rede.
1.3.2. Impacto na estabilidade do sistema.
O sistema eléctrico actual está composto por cada vez
menos grandes máquinas e cada vez máis achegas de fontes de enerxía non
convencionais a través de electrónica de potencia. A enerxía cinética acumulada
nos rotores das máquinas xeradores convencionais diminuirá drasticamente en
caso de peche das nucleares, aumentando de forma exponencial o risco de perda
de estabilidade do sistema e a ocorrencia do temido "Blackout",
o apagamento parcial ou total da subministración.
En resumo, o desmantelamento de centrais nucleares expón
desafíos significativos para a estabilidade da rede eléctrica, pero é posible
que, cunha planificación adecuada e un forte investimento en infraestruturas e
tecnoloxías alternativas, puidésense paliar os seus efectos, aínda que cunha
forte implicación nos custos de xeración, que previsiblemente serían
trasladados aos consumidores
1.3.3. Impacto nos prezos da enerxía.
A perdida de xeración «de base» pola parada das nucleares
supoñerá un aumento do prezo grosista da electricidade tanto máis importante
canto maior teña que ser a contribución dos ciclos combinados. Algúns expertos
apuntan que no caso de que estes ciclos tivesen que asumir a totalidade desta
enerxía este incremento da factura eléctrica sería da orde 23 % para o sector
doméstico e a pequena e mediana empresa e nun 35 % para a industria.
2. Continuidade das nucleares existentes.
A continuidade das centrais nucleares en España, aínda
que é certo que realizando as tarefas previamente as tarefas esenciais para
garantir a súa seguridade e funcionamento, comporta unha serie de efectos sobre
o medio ambiente que deben ser considerados:
2.1. Efectos positivos sobre o medio ambiente.
As centrais nucleares, durante a súa operación normal,
non emiten gases de efecto invernadoiro, polo que contribúen a mitigar o cambio
climático.
Non menos positiva é a súa contribución á estabilidade da
rede eléctrica, tanto baixo o punto de vista do seu comportamento como fonte de
enerxía constante e predicible, «enerxía base», como baixo o da estabilidade do
sistema.
2.2. Efectos negativos sobre o medio ambiente.
A operación das centrais nucleares xera residuos
radioactivos, que deben ser xestionados de forma segura. A continuidade na
explotación destas centrais representa un desafío ambiental a longo prazo.
Ademais, as centrais nucleares —como sucede co resto das
centrais térmicas— requiren grandes cantidades de auga para a súa
refrixeración, o que pode ter un impacto nos recursos hídricos locais. Esta
refrixeración libera unha importante cantidade de calor á auga e ao aire, o que
pode estar a afectar aos ecosistemas locais.
Finalmente, aínda que as centrais nucleares contan con sistemas de seguridade, existe un risco, de accidentes, incrementado polo envellecemento destas centrais.
..................................................................................................................................................................Reviso o escrito.
De verdade penso que co recollín nestas notas alguén vai ser capaz de ter unha
postura racional sobre o desmantelamento ou a continuidade das centrais
nucleares existentes? Porque eu mesmo declárome incapaz.
E como as
desgrazas nunca veñen soas, aí está Ramiro que me saúda con entusiasmo.
—
Don
Manoel, ditosos os ollos!
—
O
mesmo digo Ramiro —e de perdidos, ao río—. Xa tes claro o das nucleares?
—
Pois,
que quere que lle diga don Manoel? Creo que sigo igual de perdido.
—
Xa
somos dous. Elaborei este papeliño cos aspectos positivos e negativos, por se
queres botarlle un ollo.
—
Moitas
grazas. De algo valerá, seguro. Pero, despois de todo, son da mesma opinión
daquel presidente tan filosófico que tivemos, cando dicía aquilo de: "It’s
very difficult todo isto".
E eu teño que
darlle a razón pois “onde falan cartas, calen barbas”
(Continuará)
(Artigo
orixinalmente publicado en castelán no dixital https://mundoobrero.es
)
